De Europese Commissie werkt aan een samenhangende digitaliserings- en datastrategie met een bijbehorend juridisch raamwerk. Het juridisch raamwerk leidt tot een Europese eenheidsmarkt voor datadelen en datagebruik, de Europese data space genoemd. In die Europese data space zijn spelregels rond interoperabiliteit, standaardisatie en data governance cruciaal. De nieuwe Europese wetten hebben impact op het gebruiken en delen van data door de overheid. Hierdoor verandert ook het speelveld voor doorontwikkeling van de Nederlandse Geo Informatie Infrastructuur (NGII).
De Europese ‘data spaces’ zijn gericht op het veilig, vertrouwd en soeverein delen van data binnen domeinen en over domeinen heen. Eén van die dataspaces gaat bijvoorbeeld dienen om Europees beleid in het kader van de Green Deal te ondersteunen. Deze Green deal data space bouwt voort op INSPIRE (zie ook het INSPIRE dossier op deze website). Het INSPIRE-programma heeft de basis gelegd voor realisatie van een Europese infrastructuur waarover lidstaten gegevens over de leefomgeving kunnen uitwisselen. Met de uitvoeringsverordening EU High Value Data onder de Open Data Directive, is het merendeel van de data onder de INSPIRE thema's nu open data. Dit betekent dat iedereen deze gegevens moet kunnen bekijken, gebruiken en delen.
Handreiking Europese digitale en datastrategie
In de handreiking EU informatie beschrijft Geonovum de Europese ontwikkelingen in het kader van de Europese Digitale Strategie en de Data Strategie. De informatie is bedoeld voor overheden die data houden, voor niet-overheden die (overheids)data gebruiken of zouden willen gebruiken, en voor alle betrokkenen rond maatschappelijke opgaven die met data werken. De handreiking is ook opgesteld voor het Tactisch Beraad EU Informatie.
Dataspaces
Zoals eerder aangegeven, wil de EU verantwoord meer data maatschappelijk waardevol maken door een ‘Common European data space’ te realiseren. Een ‘data space’ is gericht is op het veilig, vertrouwd en soeverein delen van data binnen domeinen en over domeinen heen.
Wat een data space precies is en hoe het zal worden, is nog niet geheel duidelijk. Het wordt gezien als een geleidelijk ontstaansproces, waarbij bestaande en nieuwe elementen worden gefedereerd en verbonden. Op basis van bestaande beschrijvingen is een dataspace als volgt opgebouwd:
(klik op illustratie voor een vergroting)
Verkenning Data spaces
Geonovum heeft een verkenning uitgevoerd naar enkele data space initiatieven. Wat is een data space? Wat typeert een data space? En hoe kunnen we de data space als concept gebruiken en toepassen in relatie tot de (nationale) geo-informatie infrastructuur? Dat zijn de vragen die in de verkenning aan de orde komen.
In de verkenning wordt inzicht gegeven in de achterliggende beginselen en concepten van data spaces vanuit belangrijke Europese en Nederlandse data space initiatieven, zoals International Data Spaces (IDS) GAIA-X, OpenDEI, Data Sharing Coalition en iShare.
Een quick-scan analyse is uitgevoerd om te zien welke focusgebieden en functionele bouwstenen door deze data space initiatieven ingevuld worden voor het delen van data. Ook wordt de positie van INSPIRE in zo’n data space initiatief beschreven.
Tactisch beraad EU informatie
Eind 2020 is het Tactisch Beraad EU informatie van start gegaan. Dit beraad richt zich op Europese ontwikkelingen op het gebied van digitalisering, milieu en leefomgeving en de impact hiervan op de Nederlandse situatie. Naast INSPIRE kijkt het Tactisch Beraad EU informatie in dit kader naar open data (Open Data Directive met de high value datasets), de nieuwe Europese data- en AI-strategie, realisatie van de Common European (Green Deal) data spaces en Copernicus. In het Tactisch Beraad zorgen de deelnemers voor de terugkoppeling over de Europese ontwikkelingen waar zij bij betrokken zijn. Aan het beraad kunnen vraagteams worden gekoppeld om specifieke vraagstukken concreet uit te werken.
Samenwerking Joint Research Center
Het Joint Research Center (JRC) is het onderzoeksinstituut van de Europese Commissie dat zich onder andere bezig houdt met de ontwikkeling van de Europese dataspace, en de verbinding met bijvoorbeeld de Green Deal beleidsdoelen. Sinds 2020 heeft Geonovum een samenwerkingsverband met het JRC dat begin 2023 met vier jaren is verlengd. De samenwerking richt zich op de vorming van de dataspaces, de rol van standaarden en geodata daarin, en toepassingen als digitale tweelingen. Dit rond inhoudelijke thema’s als de Green Deal, mobiliteit, ruimtelijke ordening, smart cities, en de landbouw- en energietransities.
