Europa heeft een ambitieuze datastrategie neergelegd: data moeten binnen de hele EU vrij en verantwoord kunnen stromen. Om dit mogelijk te maken, worden thematische dataspaces ingericht, zoals de 'Green Deal dataspace'. Geonovum brengt de Europese ontwikkelingen in kaart om de gevolgen en kansen hiervan voor Nederlandse geodata goed in beeld te krijgen.
De Europese Commissie werkt aan een samenhangende digitaliserings- en datastrategie met een bijbehorend juridisch raamwerk. Het juridisch raamwerk leidt tot een Europese eenheidsmarkt voor datadelen en datagebruik, de Europese data space genoemd. De dataspace moet het makkelijker maken om data te delen tussen zowel publieke en private partijen als met het algemeen publiek. Voor het functioneren van die Europese data space, zijn spelregels rond interoperabiliteit, standaardisatie en data governance cruciaal. Die Europese spelregels hebben invloed op de manier waarop data in lidstaten worden gebruikt en gedeeld en daarmee ook op de doorontwikkeling van de Nederlandse Geo Informatie Infrastructuur (NGII).
Handreiking Europese digitale en datastrategie
In de handreiking EU informatie beschrijft Geonovum de Europese ontwikkelingen in het kader van de Europese Digitale Strategie en de Data Strategie. De informatie is bedoeld voor overheden die data houden, voor niet-overheden die (overheids)data gebruiken of zouden willen gebruiken, en voor alle betrokkenen rond maatschappelijke opgaven die met data werken. De handreiking is ook opgesteld voor het Tactisch Beraad EU Informatie.
Dataspaces
Door een ‘Common European data space’ te realiseren, wil de EU meer data vindbaar en bruikbaar maken voor maatschappelijke vraagstukken. Een ‘data space’ is gericht is op het vertrouwd en veilig delen van data. De totstandkoming van data spaces is een geleidelijk proces, waarbij bestaande en nieuwe elementen met elkaar worden verbonden. Op basis van bestaande beschrijvingen is een dataspace als volgt opgebouwd:
(klik op illustratie voor een vergroting)
Verkenning Data spaces
Wat is een data space? En hoe kunnen we de data space als concept gebruiken en toepassen in relatie tot de (nationale) geo-informatie infrastructuur? Geonovum heeft een verkenning uitgevoerd naar enkele data space initiatieven. Aan de hand van een quick-scan van belangrijke Europese en Nederlandse data space initiatieven hebben we gekeken welke focusgebieden en functionele bouwstenen door bestaande data space initiatieven worden ingevuld.
GreenData4All en INSPIRE
Eén van de te realiseren dataspaces moet de Europese Green Deal ondersteunen. Dit gebeurt middels het "GreenData4All"-initiatief. Met GreenData4All wil Europa datagedreven innovaties en op onderzoek gefundeerde besluitvorming stimuleren. Via de Green Deal Dataspace kunnen publieke en private partijen makkelijker gegevens uitwisselen. Voor de uitwisseling van gegevens bouwt deze dataspace voort op de INSPIRE-richtlijn. De INSPIRE richtlijn heeft de basis gelegd voor een Europese infrastructuur waarover lidstaten gegevens over de leefomgeving kunnen uitwisselen (zie ook het INSPIRE dossier op deze website).
High Value Datasets
Op 21 december 2022 is de uitvoeringsverordening gepubliceerd met de Europese High Value Datalijst (HVDL). Deze verordening legt verplichtingen op aan overheden ten aanzien van het publiceren van data via APIs en bulk download. Het betreft data over zes thema's’: geo-data, aardobservatie en milieu, meteorologische data, statistieken, bedrijven en eigendom van bedrijven en mobiliteit. Onder deze uitvoeringsverordening vallen de data van zeker 25 van de 34 thema’s die INSPIRE hanteert. Na publicatie van de verordening, heeft iedereen 16 maanden de tijd om data conform de nieuwe vereisten beschikbaar te stellen. In de Handreiking EU informatie m.b.t. digitale en data strategie vind je meer informatie over de High Value Datalijst en de verplichtingen per thema.
Zie ook
Tactisch beraad EU informatie
Om de impact van Europese ontwikkelingen op het gebied van digitalisering, milieu en leefomgeving op Nederland te analyseren, is eind 2020 het Tactisch Beraad EU informatie van start gegaan. Dit Tactisch beraad volgt de ontwikkelingen rond open data (Open Data Directive met de high value datasets), de nieuwe Europese data- en AI-strategie, realisatie van de Common European (Green Deal) data spaces, Copernicus en INSPIRE. In het Tactisch Beraad zorgen de deelnemers voor de terugkoppeling over de Europese ontwikkelingen waar zij bij betrokken zijn. Aan het beraad kunnen vraagteams worden gekoppeld om specifieke vraagstukken concreet uit te werken.
Samenwerking Joint Research Center
Het Joint Research Center (JRC) is het onderzoeksinstituut van de Europese Commissie dat zich onder andere bezig houdt met de ontwikkeling van de Europese dataspace, en de verbinding met bijvoorbeeld de Green Deal beleidsdoelen. Sinds 2020 heeft Geonovum een samenwerkingsverband met het JRC dat begin 2023 voor vier jaar is verlengd. De samenwerking richt zich op de vorming van de dataspaces, de rol van standaarden en geodata daarin, en toepassingen als digitale tweelingen. Dit rond inhoudelijke thema’s als de Green Deal, mobiliteit, ruimtelijke ordening, smart cities, en de landbouw- en energietransities.
